1. Sonet Mikołaja Sępa Sarzyńskiego, "O wojnie naszej"
§ Poezja metafizyczna-nurt liryki religijnej, poezja ta wykraczała poza realne doświadczenia, łącząc refleksję teologiczną z pojęciami z zakresu filozofii, erotyki, czy nawet techniki, poeci zaliczani do tego nurtu żyli na przełomie odrodzenia i baroku;
§ Podmiot liryczny:
Ø 1. os.l.mn. (na podstawie zaimków osobowych, np. nasz )-liryka podmiotu zbiorowego, podm. lir. identyfikuje się z innymi ludźmi, uogólnia rozważania dotyczące ludzkiego życia;
Ø 1. os.l.poj. (na podstawie czasowników, np. będę);
§ Adresat: Bóg (peryfrazy: powszechny król, prawdziwy pokój, nadzieja zbawienia);
§ Pokój wewnętrzny daje szczęście;
§ Życie na Ziemi to wieczna walka (antyteza: pokój-walka);
§ Podm. lir. jest "rozdwojony w sobie"-nawiązanie do filozofii Pascala;
§ Jedyną nadzieją w życiu jest wiara w Boga.
§ Z czym walczą ludzie na Ziemi?
Ø Z szatanem (peryfraza-srogi hetman ciemności)-próbuje nas zgubić;
Ø Z chęcią posiadania dóbr materialnych ("marności"), które i tak są ulotne;
Ø Z ciałem-"ten nasz dom", nawiązanie do filozofii Kartezjusza;
ŚRODKI STYLISTYCZNE:
§ Elipsa (brak czasownika "jest": "Pokój szczęśliwość")-funkcja: kondensacja wypowiedzi, znak ukrytych emocji;
§ Antytezy (podm. Lir jest słaby, ale silnie wierzy)-funkcja: ukazanie wewnętrznego rozdarcia, kontrastów;
§ Peryfrazy (omówienia) -funkcja: ukazanie cech:
§ Przerzutnia-funkcja:dramatyzm, dynamizm;
§ Inwersja-funkcja:akcentowanie w inny sposób;
§ Oksymoron "świata łakome marności";
§ Wykrzyknienie;
§ Pytanie retoryczne;
§ Wyliczenie.
2. Wskaż środki stylistyczne:
§ Oksymoron-zestawienie wyrazów o przeciwnych znaczeniach, np. spieszyć się powoli, zimy lód, żywy trup;
§ Peryfraza, omówienie-np. Jan Kochanowski-poeta polski epoki renesansu;
§ Koncept-wyszukany, oryginalny i niespodziewany pomysł, ma zadziwić, zaszokować czytelnika, np. wyliczenie wszystkich istniejących białych rzeczy, by potem napisać, że najbielsza jest twarz dziewczyny;
§ Wieloznaczność-podobny przykład, jak powyżej, wiele znaczeń słowa "biały", yyy, inaczej nie umiem tego wyjaśnić :P
§ Anafora-powtórzenie tego samego wyrazu lub całej frazy na początku każdego wersu, np.
Sto pociech
Zachciało mu się szczęścia,
Zachciało mu się prawdy,
Zachciało mu się wieczności,
Patrzcie go!
Ledwie rozróżnił sen od jawy,
Ledwie domyślił się, że to on,
Ledwie wystrugał ręką z płetwy rodem
(…)
Wisława Szymborska," Sto pociech"
3. "Krótkość żywota", Daniel Naborowski
§ Liryka bezpośredniego zwrotu d o adresata;
§ Adresatem jest każdy z nas;
§ Kreacja podmiotu lirycznego: mądry, filozof, myśli o przemijaniu. Mówi, że dla człowieka nie istnieje teraźniejszość, czas szybko mija.
§ Hiperbola: "byt nasz (…) czwartą częścią mgnienia", "kolebka grom";
§ Wiersz nawiązuje do sentencji: "marność nad marnościami i wszystko marność"-"vanitas vanitatum, et omnia vanitas" (motyw wywodzi się z Księgi Koheleta);
§ Oksymorony: "matka ich mogiła", "kolebka grobem";
§ Uosobienie, animizacja: "godzina za godziną (…) chodzi";
"Na oczy królewny angielskiej", Daniel Naborowski
§ Dominujące środki stylistyczne (dominanta stylistyczna): antytezy, hiperbole, wyliczenia, anafory;
§ Adresat: królewna angielska-Elżbieta, córka Jakuba Pierwszego;
§ Temat wiersza: piękno oczu;
§ Pod. lir. zachwyca się pięknem zewnętrznym kobiety;
§ Liryka bezpośredniego zwrotu do adresata;
§ Podm. lir. składa hołd pięknu oczu królewny;
§ Utwór jest panegirykiem-pochwalny;
§ Podtekst polityczny;
§ Podm. lir. chce zdobyć przychylność adresatki wypowiedzi;
§ Oczy królewny są pochodniami, gwiazdami, słońcami, niebem i bogami;
§ Autor posłużył się konceptem, czyli zaskakującym pomysłem, który oddaje niemożność zdefiniowania piękna oczu;
§ Podm. lir. ciągle "prostuje" swe wcześniejsze wypowiedzi, czyli zaprzecza sam sobie.
4. "Kazanie sejmowe", Piotr Skarga
Piotr Skarga nazywa ojczyznę matką i nakazuje ją kochać. Argumenty:
§ Ojczyzna nas "urodziła i wychowała", dała majątek i godność;
§ Bóg kazał czcić matkę;
§ Ten, kto zasmuca matkę będzie przeklęty;
§ Imię i wszystko od niej mamy;
§ Jest gniazdem matek i rodzin, spiżarnią wszystkich naszych dóbr;
§ Dała nam złotą wolność;
§ Dzięki niej nie musimy cierpieć.
Retoryka-sztuka przekonywania, perswazji.
Manipulacja językowa-korzystanie z nieświadomości odbiorcy.
Niewerbalne środki komunikacji: mimika twarzy, gestykulacja, posługiwanie się rekwizytem.
5. Cechy sarmackie i ich przykłady w "Potopie"
Kmicic:
*paliwoda- szybko podejmuje decyzje, np. wyjazd do Upity,
*warchoł- pije, nie przestrzega prawa, oddaje się hulaszczemu życiu, np. pijatyka w Lubiczu,
*pieniacz- szybko się kłóci, jest pierwszy do bitki, np. reakcja na zamordowanie jego kompanów,
*kieruje się dumą i pychą szlachecką, ponad wszystko ceni honor, np. wierność przysiędze,
*anarchia wobec prawa, np. porwanie Oleńki,
*mściwy, np. spalił Wołmontowicze,
*świetny strzelec i szermierz,
*zdolny do uczuć wyższych, np. kocha Oleńkę, umie zrezygnować z prywaty dla dobra ojczyzny,
*patriota, np. broni Częstochowy, ratuje króla
Skrzetuski:
*waleczny żołnierz
*patriota, np. na wieść o potopie szwedzkim wyrusza bronić ojczyznę
Zagłoba:
*patriota, np. na wieść o potopie wraz z Skrzetuskim wyrusza walczyć przeciwko najeźdźcy, w czasie uczty kiejdańskiej staje po stronie tych, którzy sprzeciwili się Radziwiłłowi;
6. Obraz Polaków w "Potopie" i mit kompensacyjny
Sienkiewicz ukazał w "Potopie" panowanie społeczeństwa polskiego w siedemnastym wieku, począwszy od króla J. Kazimierza, poprzez magnaterię, średnio zamożną szlachtę (Skrzetuscy, Zagłoba, Wołodyjowski), aż do mieszczaństwa i chłopów.
Pisarz przedstawił także różne postawy, jakie przyjmują Polacy w obliczu najazdu szwedzkiego. Jedni postanawiają połączyć się z najeźdźcą (Radziwiłłowie, Opaliński), inni dowodzą swego patriotyzmu i dochowują wierności Rzeczypospolitej (Lubomirski).
Szlachta początkowo jest zdezorientowana zdradą magnatów, przyjmuje Karola Gustawa jako legalnego króla. Cechują ją niekarność, lekkomyślność, interesowność i krótkowzroczność. Później przechodzi przemianę, a punktem zwrotnym jest obrona Częstochowy, miejsca świętego dla Polaków. Wojska polskie pod wodzą Czarnieckiego zadają wrogowi coraz większe straty. Wśród szlachty zdrajcą jest Kuklinowski, który dla zysku przeszedł na stronę wroga. Z kolei Michał Wołodyjowski, Jan Skrzetuski, Onufry Zagłoba to patrioci wierni ojczyźnie.
Mieszczaństwo i lud cechuje patriotyzm, zapał do walki, wierność królowi. Lud organizuje w lasach oddziały partyzanckie, które napadają na wrogów, górale ratują króla, a Michałko prowadzi chorągiew polską na Szwedów. Mieszczaństwo, zmuszone do utrzymania wojska szwedzkiego, buntuje się.
Mit kompensacyjny.
Sienkiewicz napisał trylogię ku pokrzepieniu serc Polaków. Tak, jak biblijny potop był karą za grzechy, podobnie Potop Szwedzki jest karą za samowolę polskiej szlachty. Pisarz pokazał, że naród może się normalnie odrodzić i zwyciężyć wroga.
7. Archaizacja- stylizacja na dawny język, widoczna najbardziej na poziomie leksykalnym, potem składniowym.
§ Na poziomie leksykalnym-stare wyrazy, np. industria-przemysł, ksiągospis-katalog;
§ Na poziomie składniowym-budowa zdania, np. pasterz owce do wsi przepędził (orzeczenie znajduje się na końcu zdania);
8. Jan Chryzostom Pasek, "Pamiętniki", pojęcia: megalomania, ksenofobia.
1) Pamiętnik jako gatunek literacki:
§ Pisany prozą;
§ Opowiada z pewnego dystansu czasowego;
§ Narrator-autor czasami zniekształca fakty, wyolbrzymia swoje zasługi;
2) Analogia-poznawanie przez zestawienie rzeczy znanej z nieznaną.
3) Anegdota-krótkie, zabawne opowiadanie z dowcipnym zakończeniem
4) Styl makaroniczny-wplatanie w wypowiedź słów, zwrotów, zdań w innym języku.
5) Posługiwanie się humorem, analogią, anegdotą, językiem potocznym i stylem makaronicznym-charakterystyczne cechy "Pamiętników" Paska.
6) Ksenofobia-niechęć, wrogość, lęk wobec obcych, przesadne wyrażanie niechęci wobec cudzoziemców.
7) Megalomania-przeświadzczenie o własnej wielkości.
9. Porównanie sarmatyzmu Paska i Potockiego.
Obydwaj-nurt sarmacki, dumni, że są Polakami. Jan Chryzostom Pasek tylko chwali, natomiast Wacław Potocki dostrzega także wady Polaków i poddaje je krytyce.
10. Wyróżniki komedii nowożytnej:
§ Różne typy komizmu w "Świętoszku":
Ø Sytuacji- Tartuffe zasłaniający pierś Doryny, której widok mógł spowodować u niego powstanie grzesznych myśli; siedzący pod stołem Orgon przekonujący się na własne uszy o zamiarach Świętoszka; Doryna biegająca po scenie i przyciągająca do siebie Mariannę i Walerego;
Ø Wypowiedzi (języka)- Doryna, która ciętym humorem kwituje niemal każde wydarzenie w domu, np. tak zareagowała, gdy Tartuffe zakrył jej piersi chustką:
„Ho, ho, coś na zgorszenie pan wrażliwy bardzo,
i zmysły pańskie widać pokusą nie gardzą!
Nie wiem, na co tam panu zaraz idzie chętka,
Lecz ja znów do pożądań nie jestem taka prędka
I choćbyś stał tu nagi od dołu do góry
Nie skusiłby mnie widok całej pańskiej skóry ”
Ø Postaci- Orgon, Pani Pernelle, i sam Tartuffe są nakreśleni w tak przesadny sposób, że wszystko co robią wydaje się być śmieszne;
§ Typowość postaci: Tartuffe-chytrość, przebiegłość, wykorzystuje Orgona; Orgon-łatwowierność, uległość, lekceważy bliskich, zapatrzony w Tartuffe'a;
§ Problematyka moralna
"Świętoszek" to komedia szydząca z zakłamania, obłudy i fałszywej pobożności. Świętoszek, uosobienie wszystkich cech obłudnika, sprytnie omotuje rodzinę Orgona; pod pozorami świętości kryje się cyniczny łowca posagów i rozpustnik, terroryzujący otoczenie. Na szczęście fatalne zauroczenie nie trwa długo, Elmira wraz ze służącą Doryną demaskuje obłudnika. Ostatecznie wygrywa rozum i rozsądek, choć Świętoszek był o krok od zwycięstwa. I naprawdę wygrałby, gdyby nie niespodziewana interwencja siły wyższej, władzy królewskiej - ten happy end nawet nie kryje swej sztuczności. W prawdziwym życiu Tartuffe niechybnie dopiąłby swego, ograbiając Orgona z domu i majątku.
Utwór Moliera reprezentuje typ komedii obyczajowej. Ostrze krytyki wymierzone jest w to, co chore, złe we francuskim społeczeństwie. Autor we wszystkich swoich sztukach piętnuje głupotę, obłudę, dewocję, snobizm i fałszywie pojętą obyczajowość. Molier daleki był od oceniania konkretnych osób, jego krytyce podlegały ludzkie przywary. "Świętoszek" uznawany jest za tekst, który z niezwykłą dokładnością pokazuje mechanizm hipokryzji.
11. Znaczenie nazwy epoki, ramy czasowe, związek z epoką (antynomie)
Nazwa barok pochodzi od portugalskiego słowa barocco i oznacza perłę o nieregularnym kształcie. Epoka trwała przez cały wiek siedemnasty do połowy wieku osiemnastego.
Barok, jako epoka przeciwieństw:
§ Rozwój nauki /contra/ palenie czarownic
§ Rozwój architektury, sztuki /contra/ wojny
12. Rubens, Kartezjusz
Peter Paul Rubens-str. 102 podręcznik
Kartezjusz-str. 107-108 podręcznik
xoxo
Biol i Chemy
Za błędy przepraszam i nie obiecuję, że wszystko jest dobrze i że tyle wystarczy umieć na sprawdzian :p
Z dedykacją dla Hazbenda :* a masz Ty, o!
Źródła:
http://pl.wikipedia.org/Wiki
http://swietoszek.lektury.gazeta.pl/lektury
